قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در ارزیابی خود از گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران بر این باور است که از ابتدای آغاز کاهش تعهدات برجامی، هدف ایران وادار کردن طرف‌های مقابل به ورود به مسیر دیپلماسی بوده است. در واقع، تهران تلاش داشت تا زمینه حفظ برجام را از طریق مذاکره ایجاد نماید اما آن‌چه تا کنون شاهد بوده‌ایم، این اتفاق رخ نداده و بعید به نظر می‌رسد که پس از گام چهارم نیز این اتفاق رخ دهد. در شرایط کنونی تنها پوسته‌ای حقوقی از برجام باقی مانده و امکان دارد این پوسته نیز از میان برود و آثاری از برجام را نیز شاهد نباشیم.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با «انتخاب» در ارتباط با اظهارات امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه مبنی بر افزایش فشارها بر ایران برای وادار کردن تهران به باقی ماندن در برجام، اظهار داشت: «برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران این ریسک را دارد که دیگر طرف‌ها نیز به این نتیجه برسند که مذاکره فاقد کارایی است و همراهی بیشتری را با آمریکا داشته باشند و سپس تحریم‌های بیشتری را علیه ایران تحمیل کنند تا از این طریق به هدف خود یعنی توافق جدید با حفظ چارچوب برجام دست پیدا کنند. اظهارات مکرون نشان می‌دهد که بر خلاف چند ماه گذشته، دیگر پاریس نیز به انجام گفتگو میان تهران و واشنگتن امیدوار نیست و نوعی انسداد موضوع مذاکره را از هر دو طرف مشاهد می‌کند.»

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در بخشی دیگر از گفته‌های خود، پیرامون امکان خروج کشورهای اروپایی حاضر در برجام و احتمال کشیده شدن موضوع به شورای امنیت و بهره‌گیری از مکانیسم ماشه (بازگشت خودکار تحریم‌ها) تاکید کرد: «حداکثر تلاش اروپایی‌ها این است که برجام به‌طور کامل از میان نرود. علی‌الخصوص آن‌ها از این امر نگران هستند که مرگ کامل برجام، زمینه تنش در منطقه خاورمیانه را افزایش دهد. البته شاید ان‌ها وضعیت را برای خروج از برجام مناسب ندانند؛ شاید آن‌ها در انتظار مشخص شدن رئیس‌جمهور آینده آمریکا، طی یک سال آتی هستند. بنابراین، شاید اروپایی ها قصد دارند تا ژانویه ۲۰۲۰ برجام را به شکل کج‌دار و مریز با تهران ادامه دهند.»

محبعلی در بخش دیگری از گفته‌های خود، پیرامون بهترین راهبرد برای ایران در وضعیت بعد از برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی، تصریح کرد: «ما تا کنون به ویژه در دو سال گذشته فرصت‌هایی برای بهره‌گیری از دیپلماسی برای کاهش فشارها داشته‌ایم و هزینه‌های خروج آمریکا زا برجام را کاهش دهیم. مساله‌ای که وجود دارد این است که مناقشه اصلی میان ایران و آمریکا است و تا زمانی که مسائل میان این دو بازیگر حل نشود، شاهد تداوم منازعه در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با ایران خواهیم بود.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل، در بخش پایانی از اظهارات خود گفت: «بر این باور هستم، در شرایطی که وضعیت برای شکستن بن‌بست مناسبات میان ایران و آمریکا حداقل تا سال ۲۰۲۱ محتمل به نظر نمی‌رسد، ایران کانون تمرکز خود را به سطح مناسبات منطقه‌ای معطوف کند. تهران باید با عربستان سعودی و دیگر کشورهای باید وارد گفتگویی جدی شود و وضعیت فشار حداکثری را تغییر شکل بدهد. از یک سو، ایران باید سیاست های خود را تعدیل کند و از سوی دیگر، کشورهای منطقه نیز باید از گشایش سیاست‌های تهران استقبال کنند. در کانون‌های بحران منطقه همچون سوریه، یمن، لبنان و عراق شرایط در حال دگرگونی است و این امکان وجود دارد که در چند سال آینده این وضعیت به سرعت تغییر پیدا کند. لذا باید بدون اتلاف زمان در مسیر تنش‌زدایی در منطقه گام برداشت.»