نیویورک تایمز نوشت: به گفته حقوقدانان و تحلیل گران، توافق های ایران در زمینه خرید بیش از ٢٠٠ فروند هواپیمای جت از شرکت های بوئینگ و ایرباس با تأخیر روبرو می شود که این ممکن است حتی موجب لغو این معاملات شود. این توافق ها مهم ترین دستاورد توافق هسته ای است که سال پیش به امضاء رسید.

به گزارش «انتخاب»، مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا در ١٧ ژوئیه، سد راه توافق های چندین میلیارد دلاری با شرکت های بوئینگ و ایرباس خواهد شد این قضیه به رغم شروط مندرج در توافق هسته ای است که اجازه چنین معاملاتی را می دهد. در حالی که پیش بینی می شود رئیس جمهور اوباما این مصوبه را وتو کند، این مصوبه تحویل این هواپیماها را به تأخیر انداخته است و این قضیه ناراحتی و خشم مقامات ایران را به مراتب بیشتر می کند.

فرهاد آر. علوی یکی از مدیران گروه حقوقی «اکریویس»، شرکت مستقر در واشنگتن و کارشناس مسایل مربوط رعایت تحریم ها گفت: “انتظار نداشتم که چنین مسئله ای پیش بیاید و آن را پیش بینی نمی کردم ولی در عین حال چندان هم تعجب نکرده ام. این قضیه با تلاش های پیشین کنگره برای بی اعتبار کردن توافق هسته ای همخوانی دارد. “سخنان دنیس اِی میلنبرگ، مدیر اجرایی شرکت بوئینگ در «نمایشگاه بین المللی هوایی فانبورو» در انگلیس که یکی از مهم ترین رویدادهای بین المللی در حوزه صنعت هواپیمایی به شمار می رود نیز ممکن است موجب افزایش این تردیدها شده باشد. وی گفت اگر شرکت وی نتواند بر اساس یادداشت تفاهم به دست آمده در ماه ژوئن این هواپیماها را به شرکت هواپیمایی دولتی ایران ایر بفروشد، «هیچ شرکتی نباید اجازه انجام چنین معامله ای را داشته باشد.»

میلنبرگ به توافق شرکت ایرباس اشاره کرد. در ماه ژانویه، زمانی که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به فرانسه – که اداره مرکزی ایرباس در آن قرار دارد – سفر کرد، این توافق سر و صدای فراوانی به پا کرد و خبرساز شد.

ایرانی ها نیز متوجه شدند که برای پرداخت هزینه خرید این هواپیماها از طریق بانک های خارجی با مشکلاتی روبرو هستند، چرا که بانک ها همچنان از معامله با ایران می ترسند. در این میان، قیمت های بحران زده نفت – که از صادرات اصلی ایران به شمار می رود – نیز به حل این مسئله کمک نمی کند.

بلاتکلیفی ها درباره آینده انتخابات ریاست جمهوری در ایران و آمریکا به این تردیدها افزوده است.

همچنین، ایران نگران احتمال پیروزی دونالد جی ترامپ، نامزد جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری در ماه نوامبر است، چرا که تنفر ترامپ از توافق هسته ای بر همگان معلوم است. این که آیا وی بعد از به قدرت رسیدن به توافق هسته ای پایبند خواهد بود یا خیر، هنوز مشخص نیست.

به گفته حقوقدانانی که در زمینه توافق های انجام شده از دانش کافی برخوردار هستند، تأخیر در انجام این توافق و نیز خرید هواپیماها، موجی از تردید و بلاتکلیفی در صنعت هوایی ایجاد کرده است و به طور بالقوه فعالیت مؤسسات مالی، عرضه کنندگان این محصولات، شرکت های خدماتی، شرکت های بیمه و بیمه گرهای اتکایی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

مقامات هواپیمایی ایران، بی صبرانه در پی نوسازی و احیای ناوگان قدیمی هوایی ایران هستند که شامل ٢۵٠ فروند هواپیما است و گفته می شود که بیش از یک سوم این هواپیماها اجازه پرواز ندارند، آن ها به طور غیر مستقیم گفته اند که ممکن است برای خرید هواپیما به سراغ کشورهای دیگری بروند.

خبرگزاری رویترز به تازگی گزارش کرده است که مقامات ایرانی درباره خرید هواپیماهای جت ژاپنی ابراز علاقه کرده اند که اندازه آن هواپیماها متوسط و شرکت میتسوبیشی ژاپن سرگرم ساخت آن ها است. پیام دیگری که کمتر از حد انتظار بود، وجود گمانه زنی هایی است مبنی بر احتمال لغو سفارش ١٢ فروند جمبو جت «اِی ٣٠٠» از سوی مقامات ایرانی است که این بخشی از توافق خرید ١١٨ فروند هواپیمای ایرباس است که آقای روحانی هفت ماه پیش آن را اعلام کرد.

درباره این که آیا ایران می تواند به عنوان جایگزین و جبران کمبود در ناوگان هوایی خود هواپیما اجاره کند یا خیر، تردیدهای جدیدی ایجاد شده است.

ریچارد ال ابولافیه، قائم مقام گروه تحلیلگران «تیل گروپ» درباره این موضوع که ایران ممکن است به یکی از مهم ترین مشتری های شرکت های بوئینگ و ایرباس تبدیل شود، ابراز تردید کرد. بیشترین خطوط بین المللی هوایی به ایران را شرکت های هواپیمایی کشورهای همسایه حاشیه خلیج فارس به خود اختصاص داده اند و با توجه به خدمات و قابلیت اطمینان هواپیماهای آن ها، ایران مشکل خواهد توانست با آن ها رقابت کند.

ابولافیا در مطلبی که در بخش سرمقاله های هفته نامه «اَوییشن ویک – هفته نامه هوانوردی» در تاریخ ٧ ژوئیه منتشر شد، نوشت: “قطعات مورد نیاز هواپیماهای مسافربری جت می تواند محقق شود فقط در صورتی که تهران بپذیرد که وضعیت نامناسب اقتصاد دولتی خود را بهبود بخشد و در بخش خصوصی خطوط هواپیمایی ایجاد کند و به معیارهای و هنجارهای بین المللی مالی پایبند و وفادار باشد. در حال حاضر هیچ برنامه ای برای انجام چنین کاری وجود ندارد.”

حتی در چارچوب شرایط مقرر در توافق هسته ای و کاهش تحریم ها، شرکت های بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیما به ایران، نیاز به دریافت مجوز از دفتر نظارت بر دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا دارند. با توجه به قطعات ساخت آمریکا در هواپیماهای ایرباس، این شرکت برای فروش هواپیماهای خود به ایران، نیازمند دریافت تأییدیه از سوی دولت آمریکا است.

شرکت های بوئینگ و ایرباس هر دو بارها عنوان کرده اند که منتظر دریافت مجوز هستند و بدون آن نمی توانند در زمینه فروش هواپیماها اقدام کنند. مقامات خزانه داری آمریکا از اظهار نظر درباره زمان صدور مجوزها خودداری کرده اند.

شرکت بوئینگ اتهامات وارده از سوی برخی از منتقدان کنگره را رد کرده است. قانونگذاران آمریکا گفته اند که بوئینگ خواستار فروش هواپیما به کشور دشمن آمریکا است که سران آن بی منطق هستند.

تیم دی نیل، سخنگوی شرکت بوئینگ در خلال مصاحبه تلفنی گفت: “اساساً آن چه که ما به آن گفتیم این بود که: ببینید دولت آمریکا و دولت های پنج کشور دیگر درباره این توافق مذاکره کرده اند و فروش این هواپیماها بخشی از آن توافق است.

وی همچنین عنوان کرد که شرکت بوئینگ از هیچگونه فرصتی برای رقابت با شرکت ایرباس در زمینه بازار ایران چشم پوشی نمی کند. مقامات هواپیمایی ایران گفته اند که آن ها در سال های آتی به ۵٠٠ فروند هواپیما نیاز دارند. اگر شرکت ایرباس بتواند وارد بازار ایران شود و ما قادر به این کار نباشیم و اگر ایران با ما رُک و راست باشد و اعتدال گرایان به لحاظ سیاسی پیروز شوند و بازار در سال های پیش رو به واقع رشد کند، آن ها بازار ایران را از آن خود خواهند کرد.